Niepłodność z definicji stwierdza się po 12 miesiącach niepowodzeń w zajściu w ciążę. Jednak obecnie mówi się także o tzw. stanie obniżonej płodności, w którym brak bezwzględnych przeszkód do zapłodnienia, ale prawdopodobieństwo jego osiągnięcia jest niższe od średniej populacyjnej.
Obecny stan wiedzy nie pozostawia wątpliwości w kwestii dużego wpływu diety na płodność. Zarówno nieprawidłowy sposób żywienia, jak i stan odżywienia kobiety i mężczyzny mogą być przyczyną niepowodzeń w zajściu w ciążę. Do najważniejszych czynników związanych ze stylem życia i dietą, które wpływają na płodność zalicza się: masę ciała, sposób żywienia, aktywność fizyczną, podaż witamin i składników mineralnych, spożycie kofeiny, alkoholu oraz innych substancji aktywnych, przyjmowane leki, obecność chorób oraz historię zdrowotną rodziny.
Wpływ nadwagi i niedowagi na płodność
Nadwaga i otyłość zostały uznane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za epidemię naszych czasów. Nadmierna masa ciała nie jest obojętna również w kontekście problemów z zajściem w ciążę. Badania wykazują, że istotny jest stopień zaawansowania oraz rodzaj otyłości. Najbardziej niesprzyjająca jest otyłość typu brzusznego, ponieważ jest związana z opornością tkanek na insulinę, hiperinsulinemią oraz obniżeniem wydzielania hormonów przysadki. Podwyższenie BMI o jedną jednostkę może skutkować spadkiem nawet o 6% poziomu hormonu wzrostu – niezbędnego do pracy hormonów płciowych odpowiadających za wytwarzanie komórek jajowych i plemników.
Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej u kobiet powoduje zwiększone wydzielanie androgenów. Hormony te w dużej ilości występują u mężczyzn, a u płci przeciwnej powinny być na stosunkowo niskim poziomie. Z kolei zwiększony udział tkanki tłuszczowej u płci męskiej wpływa na hamowanie produkcji testosteronu, a w konsekwencji na pogorszenie jakości procesu powstawania i dojrzewania plemników oraz zaburzenia erekcji.
Kobiety z BMI powyżej 30 kg/m2 mają dwukrotnie większe ryzyko wystąpienia problemów z zapłodnieniem. Jednak już 5% spadek masy ciała wpływa pozytywnie na proces owulacji i reguluje miesiączkowanie, a tym samym zwiększa szanse na zapłodnienie.
Zbyt niska masa ciała również powoduje zaburzenia owulacji i miesiączkowania, co związane jest z nawet ponad dwukrotnie wyższym ryzykiem niepłodności niż w przypadku prawidłowego BMI. Do problemów z zapłodnieniem w przypadku niedowagi przyczyniają się także niedobory witaminowe i mineralne, wynikające ze zbyt niskiej podaży pokarmu.
Jednym słowem niewłaściwa dieta, a co za tym idzie niedowaga lub nadwaga mogą wpływać na właściwą reprodukcję i zakłócać leczenie niepłodności.
dieta i zaburzenia płodności
Właściwa ilość witamin i składników mineralnych, a zaburzenia płodności
Niedobory witaminowe i mineralne mogą się znacznie przyczynić do zaburzeń płodności, ponieważ są niezbędne do prawidłowego przebiegu wielu procesów w ludzkim organizmie. Wśród najistotniejszych witamin wpływających na gospodarkę hormonalną można wymienić te antyoksydacyjne, czyli A, C, E, witaminy B12 i B6, a także kwas foliowy i witaminę D. Natomiast składniki mineralne, które są kluczowe w kontekście płodności to żelazo, cynk, jod, magnez i selen.
Witamina B12 wpływa na obniżenie poziomu homocysteiny we krwi. Wysoki poziom tego aminokwasu w płynie pęcherzykowym jajnika powoduje nieprawidłowe oddziaływanie plemnika i komórki jajowej, co obniża szanse na zapłodnienie. Podobnie działa niedobór kwasu foliowego. Zbyt niska podaż witaminy B12 może także skutkować zahamowaniem owulacji, nieprawidłową implantacją płodu, a u mężczyzn spadkiem aktywności jajników. Witamina B6 zwiększa możliwość zapłodnienia, bo wpływa na normalizację poziomu progesteronu. U wegan niezbędna zatem jest suplementacja witaminą B12 i kontrolowanie prawidłowego jej poziomu we krwi poprzez regularne badania laboratoryjne. Zaleca się również suplementację kwasem foliowym przed planowaną ciążą. Witaminę B6 możemy dostarczać stosując zbilansowaną dietę, bogatą w produkty z pełnych ziaren, orzechy, nasiona roślin strączkowych.
Dane literaturowe pokazują, że witaminy antyoksydacyjne odgrywają ważną rolę w płodności m.in przez zdolność do eliminacji wolnych rodników. Witamina A jest potrzebna do prawidłowego rozwoju zarodka i wpływa na cykl miesiączkowy. Witamina C jest składnikiem tkanki jajników, a ponieważ jest niezbędna do syntezy kolagenu, odgrywa też ważną rolę we wzroście pęcherzyka Graffa, owulacji i fazie lutealnej cyklu. Natomiast witamina E bierze udział w procesach rozrodczych, a jej niedobór może powodować zaburzenia owulacji. Aby dostarczyć tych witamin z dietą należy spożywać świeże warzywa i owoce, dobrej jakości oleje roślinne, orzechy i nasiona.
Witamina D jest niezbędna do prawidłowych procesów gospodarki wapniowo-fosforanowej, które z kolei wpływają na owulację, pogrubienie błony śluzowej macicy, a tym samym na proces zapłodnienia. Warto skontrolować poziom tej witaminy we krwi, a następnie dobrać odpowiednią suplementację z lekarzem.
co jeść na płodność?
Podaż makroskładników w diecie, a płodność
Białko, tłuszcze i węglowodany to podstawowe składniki odżywcze, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Z literatury naukowej wynika, że w kontekście płodności ma znaczenie jaki jest udział białka roślinnego, węglowodanów złożonych oraz odpowiednich rodzajów tłuszczu w diecie.
Badania wykazały, że jeśli 5% energii dostarczanej z białka zwierzęcego było zastąpione białkiem roślinnym, to ryzyko niepłodności w wyniku zaburzeń owulacji było obniżone o 50%. Z kolei gdy 5% energii pochodziło z białka zwierzęcego zamiast z węglowodanów, ryzyko to wzrastało o prawie 20%. Gdy jednak te 5% węglowodanów zastąpiono białkiem roślinnym ryzyko spadało o 43%. Związane jest to z mniejszym wydzielaniem insuliny i większą wrażliwością tkanek na jej działanie, w reakcji na spożycie białka roślinnego w porównaniu ze zwierzęcym. Dane literaturowe wskazują, że najbardziej niekorzystnie na zapłodnienie działają białka z mięsa czerwonego i drobiu.
Bardzo istotnym czynnikiem żywieniowym jest spożywanie odpowiedniego rodzaju tłuszczów. Zdecydowanie negatywny wpływ na płodność mają kwasy tłuszczowe typu trans, które są obecne w margarynach, wyrobach cukierniczych i różnych wysoko przetworzonych wyrobach gotowych. W badaniach, w których 2% energii z jednonienasyconych kwasów tłuszczowych zastąpiono tą samą ilością tłuszczów typu trans, zaobserwowano dwukrotny wzrost ryzyka niepłodności.
Kwasy omega-3 natomiast wpływają pozytywnie na profil hormonalny u kobiet oraz na jakość nasienia u mężczyzn (tu szczególnie alfa-linolenowy). U mężczyzn z zaburzeniami płodności stwierdzano nieodpowiedni stosunek spożywanych kwasów omega-3 do omega-6 (korzystny to 1 do 3-4), co sprzyja procesom prozapalnym. Jeżeli planujecie zajście w ciążę warto zatem w diecie uwzględnić takie produkty jak: siemię lniane, nasiona chia, zimno tłoczony olej rzepakowy, olej lniany, olej rydzowy, orzechy włoskie oraz suplementy EPA i DHA na bazie alg morskich. Ponieważ wysokotłuszczowa i bogata w cholesterol dieta może wpływać negatywnie na jakość nasienia u mężczyzn i owulację u kobiet. Korzystnie więc na płodność wpłynie dieta ograniczająca tłuszcze pochodzenia zwierzęcego na rzecz roślinnych źródeł jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
dieta płodność
Dieta w leczeniu bezpłodność
Wiele kobiet, a także ich partnerów, świetnie zdaje sobie sprawę z znaczenia tego, co trafia do ich ciał przez przewód pokarmowy i wybiera zdrowsze, czystsze, pełnowartościowe produkty spożywcze nad przetworzonymi produktami lub fast foodami. Ale nawet najczystsza i najbardziej ekologiczna dieta, może wymagać zmian, gdy próbujecie zajść w ciążę – zwłaszcza podczas leczenia bezpłodności.
Styl życia i żywienia niewątpliwe oddziałują na zdolności rozrodcze organizmu zarówno kobiety jak i mężczyzny. Warto zatem zadbać o prawidłową masę ciała, zbilansowaną dietę, aktywność, a także wyeliminować lub zredukować używki i inne stresory.
Najlepiej byłoby, gdyby pary, które starają się zajść w ciążę, zaczęły wprowadzać pewne zmiany w swojej diecie na długo przed poczęciem (najlepiej minimum trzy miesiące). Może to obejmować suplementację jak również zmianę diety. Przed podjęciem decyzji o potomstwie zalecamy również wykonanie badania krwi, które mogą czasami ujawnić niedobory żywieniowe, negatywnie wpływające na płodność, a także na zdolność do donoszenia ciąży.
Masz problemy z płodnością lub poczeciem ?
Lub po prostu chce się dowiedzieć więcej na temat właściwej diety i odżywiania przed ciążą i w okresie prenatalnym? Konsultacja z jednym z naszych dietetyków może pomóc w lepszym zrozumieniu czynników wpływających na płodność i na właściwy przebieg cięży.
Niezależnie od tego, jak wykorzystasz informację od naszych dietetyków, na pewno pomożemy Ci lepiej zrozumieć, siebie oraz to co jesz. Bez wątpienia jedzenie jest zawsze kontrowersyjnym tematem, ale nasze doświadczenie jak i wiele badań na których się opieramy wykazały, że istnieje zarówno wiele produktów spożywczych, które zwiększają płodność, jak i wielu produktów, których należy unikać, próbując zajść w ciążę. Dlatego wierzymy, że Nasz wspólny wysiłek i dobór właściwej diety na płodność wspomaga leczenie niepłodności i jest tego wart!
